Tinea capitis, halk arasında “saçkıran” olarak da bilinen, saçlı deriyi ve saç köklerini etkileyen yaygın bir mantar enfeksiyonudur. Genellikle çocuklarda görülse de, yetişkinlerde de ortaya çıkabilir. Bu durum, keratinle beslenen dermatofit adı verilen mantarlar tarafından meydana getirilir. Tedavi edilmediği takdirde saç dökülmesine, kafa derisinde iltihaplanmaya ve bazı durumlarda kalıcı izlere neden olabilir. Bu yazıda tinea capitis’in ne olduğunu, belirtilerini nasıl tanıyacağınızı ve mevcut en etkili tedavi yöntemlerini ele alacağız.

Tinea capitis, Trichophyton ve Microsporum gibi dermatofit mantarlar tarafından oluşturulur. Bu mantarlar oldukça bulaşıcıdır ve şu yollarla yayılabilir:

• Enfekte bir kişi veya hayvanla doğrudan cilt teması
• Enfekte tarak, şapka, havlu veya yastık gibi eşyaların ortak kullanımı
• Spor salonu veya yüzme havuzu gibi halka açık alanlarda enfekte yüzeylerle temas

Çocuklar, bağışıklık sistemlerinin henüz tam gelişmemiş olması ve okul veya kreş gibi yakın temaslı ortamlarda bulunmaları nedeniyle daha duyarlıdır.

Tinea capitis’in belirtileri, enfeksiyonun ciddiyetine ve mantar türüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir. En yaygın belirtiler şunlardır:

• Kafa derisinde yuvarlak, pullu ve kaşıntılı alanlar
• Kırılgan veya kopmuş saçlar, buna bağlı oluşan saçsız bölgeler
• Kırılmış saçların yerinde görülen siyah noktalar
• Şiddetli vakalarda şişlik, kızarıklık veya irin dolu kabarcıklar
• Boyun bölgesinde hassas lenf bezleri

Bazı durumlarda, “kerion” adı verilen şiddetli bir iltihaplanma gelişebilir. Bu durum akıntılı lezyonlara, ağrıya ve kalıcı izlere yol açabilir.

Tinea capitis genellikle dermatologlar tarafından saç derisinin görsel olarak muayene edilmesiyle teşhis edilir. Kepeklenme, bölgesel saç kaybı veya kırık saçlar gibi belirtiler aranır. Kesin teşhis için Wood lambası (UV ışığı ile mantarın floresans göstermesi), mikroskobik inceleme (saç veya deri örnekleri) ve mantar kültürü gibi testler kullanılarak enfeksiyona neden olan mantar türü belirlenebilir.

Enfeksiyon saç derisinin altındaki kıl köklerini etkilediği için, tedavide ağızdan alınan antifungal ilaçlar gereklidir. En yaygın kullanılanlar griseofulvin (6–8 hafta) ve terbinafin (yaklaşık 4 hafta) adlı ilaçlardır. Dirençli vakalarda itrakonazol veya flukonazol de kullanılabilir.

Ayrıca, yüzeydeki mantar yükünü azaltmak ve yayılmasını önlemek amacıyla ketokonazol veya selenium sülfid içeren ilaçlı şampuanlar da ağızdan tedaviye ek olarak önerilir.

Evet, önlenebilir. Özellikle enfekte bireylerle tarak, şapka veya havlu gibi kişisel eşyaları paylaşmaktan kaçının. Yatak çarşaflarını ve kıyafetleri düzenli olarak yıkayın. Deri problemi olan evcil hayvanlar mutlaka bir veterinere kontrol ettirilmelidir. Çocuklara hijyen eğitimi vermek ve enfekte saç derileriyle temastan kaçınmak da bulaşmayı önlemede etkilidir.

Sizde veya çocuğunuzda saç derisinde yuvarlak dökülme alanları, pullanma veya kaşıntı fark ederseniz mutlaka bir dermatoloğa başvurmalısınız. Erken tedavi, kalıcı saç kaybı gibi komplikasyonları önleyebilir ve başkalarına bulaşmasını engeller.